Dưới tán cây sồi, xì xào những đợt gió mùa Hè lúc 7 giờ rưỡi tối. Tôi thong thả đọc cuốn sách còn mới cuối cùng cũng được lấy xuống khỏi kệ. Trời vẫn còn nắng ở mảnh đất gần cực bắc của địa cầu này. Cứ tới mùa hè, tôi cảm giác một ngày có thêm 3 tiếng buổi chiều. Tôi lật những trang hồi ký của Michelle và chạm phải những dòng này:
“I think it’s one of the most useless questions an adult can ask a child—What do you want to be when you grow up? as if growing up is finite. As if at some point you become something and that’s the end.”
Ngày còn nhỏ xíu, tôi cũng từng bị hỏi như vậy: lớn lên con muốn làm gì? câu hỏi đó làm tôi từng nghĩ rằng cuộc sống của tôi vốn sẵn có một điểm đến cố định.
Dòng suy nghĩ ấy kéo tôi về một cuộc hội thoại vu vơ trong một ngày rất đỗi bình thường khác:
- Anh biết hồi bé xíu em ước mơ lớn lên làm gì không?
- Làm gì?
- Em muốn có một cửa hàng tạp hóa. Hồi đó cửa hàng tạp hóa đầu ngõ, với em, là điều thú vị nhất. Em nghĩ nếu một ngày em thành bà chủ cửa hàng tạp hóa, em sẽ tha hồ ăn quà vặt. haha
- Ngày xưa anh cũng bị người lớn hỏi “lớn lên con muốn làm gì?”, anh bảo là muốn đi bán xăng vì thấy bán xăng lắm tiền. Nhưng xong người lớn bảo: ước mơ gì mà vớ vẩn thế!
- Ừ, mọi người hay thích nghe câu trả lời kiểu như: bác sĩ, kỹ sư, giáo viên. Đại loại thế nhỉ?
- Ừ, những ngành nghề kiểu mẫu ấy.
Hồi nhỏ, ước mơ của tôi đã từng đơn giản như vậy – có một cửa hàng tạp hóa đầu ngõ. Đơn giản vì khi đó thế giới của tôi là ngôi làng nơi tôi sinh ra, điều kỳ diệu nhất trong thế giới ấy là cửa hàng tạp hóa đầu ngõ. Từ bé tôi đã rất quyết tâm, học hành chăm chỉ, lúc nào cũng là một trong những người dẫn đầu lớp. Dù vậy, tôi cũng không rõ mình cố gắng vì điều gì cụ thể. Trừ ước muốn được ăn nhiều quà vặt kia ra, tôi không rõ mình sẽ làm công việc gì. Ai mà biết được?
Lớn lên một chút, có thời tôi muốn làm nhà văn, có thời tôi còn nghĩ mình có tài năng diễn xuất. Đến khi học trường Chuyên, tôi muốn trở thành giáo viên. Đơn giản vì những người xuất sắc nhất khiến tôi ngưỡng mộ khi ấy là những thầy cô đã truyền cho tôi tình yêu với văn chương. Tôi đã từng như vậy – muốn trở nên giống như một ai đó. Tôi cũng giống như rất nhiều học sinh Việt Nam khác, không có định hướng về tương lai, cũng không hiểu mình mạnh nhất ở lĩnh vực nào, chỉ biết học và thi.
Thực tế, tôi đã có thời gian làm gia sư, làm thêm chạy việc ở một vài sự kiện, thử tất cả những cơ hội làm việc bán thời gian mà tôi cảm thấy muốn thử. Trong số đó, có một vài việc thử xong tôi thích, một vài việc tôi ghét cực kỳ và không bao giờ làm lại.
Ra trường rồi, tôi đi làm trợ lý kiêm nhân viên dịch thuật vài tháng, rồi nhảy việc. Sau đó làm điều phối viên dự án ngắn hạn, rồi nghỉ hẳn. Gap year sau tốt nghiệp Đại học của tôi kết thúc. Tôi đi du học. Say mê làm nghiên cứu hai năm, và rồi bén duyên với một công việc chưa từng nằm trong tưởng tượng nào của chính tôi trước năm 20 tuổi.
Hóa ra, sự trưởng thành và phát triển của một con người không phải là một điều hữu hạn, cũng không nhất thiết phải đi theo một tiêu chuẩn định sẵn nào. Không phải đến một ngày nào đó trong cuộc đời, mình đạt được đến một dấu mốc nào đó – trở nên giống như một ai đó, và đó là đích đến cuối cùng. Hóa ra, mình cứ sống, cứ trải nghiệm, rồi dừng lại để nghiền ngẫm. Sau đó, đi tiếp hay rẽ sang hướng khác, đều là có thể.
Thế giới của tôi những năm về sau đã không còn là ngôi làng yên bình những năm đầu 2000. Sau dần cũng không còn là thành phố với mùi hoa sữa mỗi độ thu về. Thế giới của tôi đã thay đổi bởi chính những gì tôi đã trải qua. Thế giới ấy có những ngày tôi mệt mỏi trên chính con đường mình chọn, những cơn nhớ nhà khắc khoải, những nỗi thất vọng sau nhiều ngày cố gắng, sự sợ hãi và hoang mang về chính mình, và cả niềm vui khi bắt đầu hiểu ra bản thân mình thực sự cần gì, muốn gì, và cố gắng vì điều gì.
Thế giới quan thay đổi, vì thế những ước mơ của tôi cũng khác đi rất nhiều. Hóa ra, tôi đã dần dần tự tạo ra thế giới cho riêng mình, bằng chính những điều tôi góp nhặt được trên hành trình của chính tôi, chứ không phải là hành trình giống của một ai khác.
Đừng sợ hãi nếu ước mơ của bạn không giống với ước mơ của phần đông những người cùng trang lứa. Đừng ngại khác biệt. Tại sao phải tự giới hạn chính mình?
Cứ ước mơ và tiếp tục những ước mơ mới, khám phá ra những hành trình mới, cho phép bản thân mình được bước tiếp, thử, thất bại, làm lại. Đó chính là sống, một cuộc sống không giới hạn.
- What do you want to be when you grow up?
- I don’t know, but I’m on my way.